- Katılım
- 23 Aralık 2005
- Mesajlar
- 5,461
- Tepkime puanı
- 10
- Puanları
- 0
- Yaş
- 48
TÜRK HAMAMI...
Eğlencenin yeni adresi hamamlar, yıkanmanın yanı sıra banyonun, show'a dönüştüğü turistik mekanlar haline geldi.
Turistik oteller, Tatil Köyleri tesislerinde Türk hamamına, mutlaka yer verirken turistlerden büyük ilgi görüyorlar.
Osmanlı mimarisinin en güzel eserleri arasında yer alan hamamlar Türkiye'nin her yerine yayılmış olmakla beraber genel olarak İstanbul ve Bursa'da yoğunluk kazanmışlar. Bir zamanlar sadece İstanbul'da 14.536 tane hamam bulunduğu ve bunların 155 tanesi çarşı hamamı, geri kalanı ise konak ve saraylarda bulunan hamam olarak biliniyor. Ülkemizin ilginç köşelerinden biri olan hamamlar, Çinlilerin akupuntur'u gibi şifa dağıtmaya devam ederken, Dünyanın çeşitli yayın organlarına da konu oluyor ve ünü gün geçtikçe artarak merak konusu olurken turizmde alternatif şekli olarak gösteriliyor. Ülkemizin çeşitli yerlerinde bulunan antik Roma hamamlarının yanı sıra Bursa'nın Çekirge bölgesinde 525 yılında Bizans İmparatoriçesi Theodore ve 1552 yılında Kanuni Sultan Süleyman'ın Kaplıca ve sularında romatizma ağrılarını giderdiği biliniyor. Günümüzde ise hamamlar arasında en fazla ilgi gören ve turistlerin gruplar halinde adeta akın ettiği Cağaloğlu Hamamı rağbet görüyor. Yıkanmanın eğlenceli bir show'a dönüştüğü Türk hamamında örf ve adetlere uygun olarak Turizm dünyasına hizmet veriliyor.
Cağaloğlu Hamamı
Tarihi Cağaloğlu hamamının kimin tarafından ve kesin yapılış tarihi bilinmiyor. Buna rağmen mimari özellikleri incelendiğinde 1741 yılında yapılmış olabileceği tahmin edilen hamam, Dünyanın yegane turistik Hamamı olma özelliğini günümüzde de koruyor.
18. asır Türk yapı şaheserlerinden biri olarak gösterilen hamamı 1968 yılından beri Faris Çağdaş tarafından işletiliyor. Bir çok ünlüyü ağırlayan, filmler, klipler,reklamlar çekilen, belgesellere işlenen, defileler düzenlenen, New York Times, Geo, Stern, Bunte, Paris Mach gibi daha bir çok dergiye konu olan Cağaloğlu Hamamına gelen turistler, banyo sonrasında "Doğduğumuzdan beri hiç bu kadar temiz olmamıştık, masaj ve kese ile kendimize geldik " diyerek ayrılıyorlar. Cağaloğlu hamamını ziyaret eden ünlü konuklar arasında İng. Kralı 8. Edward, II. Franz Liszt, Florance Nightingale, Rockfeller, Rus Balet Nureyev gibi yabancıların yanı sıra iş ve basın dünyasının tanınmış isimleri, renkli simalarda yer alıyor. İçlerinde Indiana Jones'un da olduğu ünlü 138 filme mekan olmuş.
Erkekler hamamı bölümünün büyük kubbe ile örtülmüş kısmının ortasında sanatsal değere sahip içi fıskiyeli mermer bir havuz bulunuyor. Hamamda sekiz büyük mermer sütun arasında, sekiz dantelli kemer üzerine oturulmuş büyük kubbe ile örtülü harare (asıl yıkanma yeri ) bulunuyor. Büyük göbek taşı etrafında dört köşede dört halvet ve bu halvetler arasında üç sofa yer alıyor.
Türk hamamında iki türlü yıkanma yapılırken 1-2 saat boyunca hem vücut hem de beyin yıkanmış oluyor. Hamamın kafe bölümünde ise sıcak veya soğuk içeceklerle yorgunluk atılıyor.
Hamamda yıkanma
Cağaloğlu hamamına gelenler alacakları kabinlerde üstlerini değişip peştamallara sarılarak kubbe altındaki yerlerini alıyorlar. Göbek taşına uzanan kişi vücuttaki zararlı toksinleri terleme yoluyla dışarı atıyor, bu sürede yumuşayan deri masaj ve keseye hazır hale geliyor. Tatbik edilen cilt masajı ile bir yandan kan dolaşımını hızlandırıyor, diğer yandan kese ile vücut yıpranmış, ölü deri dokusundan cilde zarar vermeden kurtarılıyor. Keçi kılı, el işi kese ile yapılan "kese" işleminde kıl dipleri açılıyor ve vücut teneffüsü sağlanıyor. Sabunla yapılan köpük "lif" ile vücuda yayılıyor, dinlendirici etkisi olan köpük banyosu sonrasında bol su ile sabunlardan temizlenen vücuttaki stres yerini kısa süreli tatlı bir halsizliğe bırakıyor. Bu aşamada dinlenen kişi canlılık ve dinçlik kazanarak elma yanak hamamdan ayrılıyor. 4 nesildir aynı işi yapan ailede dede mesleğini sürdüren Tokat Reşadiyeli Osman Güvenç 40 yıllık mesleğinde hamama adalesi kasılmış, morali bozuk, mutsuz, yorgun gelenlerin hamam sonrası yeniden doğmuş gibi zinde ve neşeli olarak ayrıldıklarına defalarca şahit olduğunu belirtiyor.
Hamam Eğlenceleri
Cağaloğlu hamamının bir özelliği de hamam işlevinin yanı sıra eski hamam eğlencelerine de sahne olması. Turizm rehberleri refakatinde hamama getirilen turist grupları göbek taşında hamamı tanıyıp atmosfere girdikten sonra bu defa göbek taşında göbek dansözleri yerlerini alıyor. Darbuka, klarnet, ziller eşliğinde bel büküp gerdan kıvıran dansözlere turistlerde tempo tutup neşe içinde ritme uyum göstermeye çalışıyorlar. Arzu edenlere masaj ve kese yapılıyor. Sıcağın ve terlemenin etkisiyle adaleleri iyice yumuşayıp kendilerinden geçen turistlere hamam kubbesi altında büyüyerek yankılanan seslerle show'a dönüşen, deneyimli masörler tarafından masaj uygulanırken ilk defa karşılaştıkları artistik hareket ve figürlere maruz kalarak canlarının yanacağını zanneden turistler masajdan memnun kalıyor, neşe içinde, sağlam biçimde ayağa kalkıyor ve bu defa hamamın halvet bölümüne geçiyorlar. Antik çeşmeli musluklardan mermer hamam kurnalarına dolan sıcak suları taslarla kafalarından ve birbirlerinin başlarından aşağı dökerek adeta kendilerinden geçen turistler, hamam sefasının son bölümünde süs havuzunun çevresinde hamama göre daha serin ortamda kendilerine ikram edilen taze portakal suyu veya sıcak içeceklerle dinleniyorlar. Bir kısmı ise Hamamın berberinde tıraş olup parlayan ve gerilen yenilenmiş ciltleri ve hamamın kartpostal çeşitleri ile ayrılıyorlar.
Cağaloğlu Hamamı yıkanma fiyatları
Kişi başı sabun ve havlu dahil yıkanma 15 Euro, keselenme 25 Euro (sabun+havlu dahil), masaj ve yıkanma 28 Euro, kese ve masaj 35 Euro. Kese+göbek taşında kuru masaj+sabunlu masaj+köpüklü yıkama dahil olarak sunulan "Lüks Osmanlı Servisi" için 50 Euro ödeniyor. Gönlünüzden koptuğu kadarıyla tellak ve masörlere bir de bahşiş veriliyor. Hamam erkeklere, 08.00-22.00, Bayanlar 08.00-20.00 arası ayrı bölümlerde hizmet veriyor. Turist grupları önceden yaptıkları rezervasyonlarında grup kişi sayısını, arzu edilen eğlence ve ikram konusunda isteklerini belirtirken grup indiriminden yararlanıyorlar. Kadın, erkek beraber izledikleri show boyunca, hamamda adeta tatil köylerinin yüzme havuzu atmosferi yaşanıyor. Hamamda turist gruplarına günün anısına fotoğraf servisi hizmeti de veriliyor. Hamamın berberi ve sabun çeşitleri, peştemal, tas, kese çeşitleri gibi hamam ihtiyaçlarının satıldığı bir de dükkanı bulunuyor.
--------------------------------------------------------------------------------
Tarih Boyunca Hamamlar
Osmanlı Döneminde en parlak devrini yaşayan hamamlardan Topkapı Sarayı Harem Dairesinde 8 adet hamam bulunuyor. Alanların yetersizliği nedeniyle hepsi tam teşekküllü olmayan soyunmalık, soğukluk, ılıklık ve sıcaklık (halvet) gibi bölümlerden oluşmuş.
Hünkar ve Valide hamamları
Külhanı Valide Taşlığında olup, Mimar Sinan tarafından yapılmış. Gözdeler hamamı
Üst katta gözdelere ayrılan dairenin içinde ılıklık ve sıcaklık olarak nitelendirilebilen tonozlu iki oda olarak inşa edilmiş.
Cariyeler Hamamı
Cariyeler Taşlığında tam teşekküllü olup, fanuslu tepe camları ile hamamın bol ışık alması sağlanmış.
Cariyeler Hastanesi Hamamı
Üç bölümlü ve sıcaklıkta üç kurnası bulunan hamam duvarları geç devir fresk kalıntılarla süslenmiş.
III. Murat Hamamı
III. Murat sofası üzerindeki hamamın bir kapısı veliaht dairesine açılıyor.
Kızlar Ağası Hamamı
Meşkhaneye inen meyilli dar yolun sağında olup kubbesi tonozlarla süslenmiş. Mermer gömme havuz ve duvarlarda cini örnekleri ile dikkat çekiyor.
Karaağalar Hamamı
Darüssuade Ağalığı dairesi içinde yer alan hamam, süslü üç bölümü ve çinileri ile ilgi çekiyor.
Topkapı Saray Hamamında dikkat çeken bir başka özellik de Hamam içinde bulunan metal kafes. Padişah banyo yapmak üzere hamama ve bu kafes içine giriyor, burada başı, gözü sabunluyken gözleri kapalı durumda herhangi bir saldırı, suikaste karşı emniyet tedbiri olarak kapıyı içerden kilitliyor.
Semt Hamamları
Geçmişten bu yana hamamlar müdavimlerinin banyo yapmaktan öteye oğullarına kız bakmaya giden annelerinde uğrak yeri olmuş. Kız istemeden önce vücudunda bir kusuru var mı, amacıyla gelin adayları inceleyen gözlerle süzülmüş. Hanımların en çok dedikodu yaptıkları hep bir ağızdan konuştukları yerler olmuş. Toplumda hamamla ilgili bir çok benzetme günlük konuşma lisanı içinde kullanılır olmuş. Bunlar arasında birkaç örnek vermek gerekirse, İş yerinde, okulda veya bir toplulukta artan konuşmalar üzerine "Burayı kadınlar hamamına çevirdiniz". Bulunan ortamın sıcaklığını anlatmak için "Halvet Olduk veya hamam gibi " benzetmeleri yapılmış. Şartlara razı olmak gereğinde yine bir hamam benzetmesi olarak "Hamama Giren Terler" denir olmuş. İade edilmesi gereken paranın alınamadığı durumlarda bağışlamak adına "Kalan para hamam parası olsun" ifadesi kullanılırken, gözü yükseklerde olmayan kişiler servette ısrarcı olmadıklarını belirtmek için, zamanın en değerli taşınmazları olan "Handa, Hamamda Gözüm Yok" deyimini kullanmışlar. Günümüzde hala kullanılan bu tür benzetmeler ve hamam geleneği sürmeye devam ediyor. Bir yandan temizlenip diğer yandan yeniden doğuş olarak kabul edilen hamamlara, "Eskilerin bir bildiği vardır" dercesine Türk hafif müzik Pop Yıldızları Tarkan ve Mustafa Sandal da katılmış askerlik görevleri teskere sonrası soluğu hamamda almışlar.
Hamamlarda dikkat edilmesi gereken bazı konular arasında ıslak yerlerde gerek çıplak ayakla gerekse giymeye alışık olmadığımız takunyalarla yürürken acele etmemeli, dikkatli adım atmalı, kayıp sert zemine düşmemeye özen gösterilmeli. Tansiyonu, kalp problemi olan kişiler sıcak ve buharlı ortamda uzun süre kalmamalı, ağır yemek sonrası dolu mide ile veya alkollü banyo yapılmamalı, hamam sonrası sıcaktan dışarı çıkıldığında bilhassa soğuk havalarda vücut üşütülmemeli.
Eğlencenin yeni adresi hamamlar, yıkanmanın yanı sıra banyonun, show'a dönüştüğü turistik mekanlar haline geldi.
Turistik oteller, Tatil Köyleri tesislerinde Türk hamamına, mutlaka yer verirken turistlerden büyük ilgi görüyorlar.
Osmanlı mimarisinin en güzel eserleri arasında yer alan hamamlar Türkiye'nin her yerine yayılmış olmakla beraber genel olarak İstanbul ve Bursa'da yoğunluk kazanmışlar. Bir zamanlar sadece İstanbul'da 14.536 tane hamam bulunduğu ve bunların 155 tanesi çarşı hamamı, geri kalanı ise konak ve saraylarda bulunan hamam olarak biliniyor. Ülkemizin ilginç köşelerinden biri olan hamamlar, Çinlilerin akupuntur'u gibi şifa dağıtmaya devam ederken, Dünyanın çeşitli yayın organlarına da konu oluyor ve ünü gün geçtikçe artarak merak konusu olurken turizmde alternatif şekli olarak gösteriliyor. Ülkemizin çeşitli yerlerinde bulunan antik Roma hamamlarının yanı sıra Bursa'nın Çekirge bölgesinde 525 yılında Bizans İmparatoriçesi Theodore ve 1552 yılında Kanuni Sultan Süleyman'ın Kaplıca ve sularında romatizma ağrılarını giderdiği biliniyor. Günümüzde ise hamamlar arasında en fazla ilgi gören ve turistlerin gruplar halinde adeta akın ettiği Cağaloğlu Hamamı rağbet görüyor. Yıkanmanın eğlenceli bir show'a dönüştüğü Türk hamamında örf ve adetlere uygun olarak Turizm dünyasına hizmet veriliyor.
Cağaloğlu Hamamı
Tarihi Cağaloğlu hamamının kimin tarafından ve kesin yapılış tarihi bilinmiyor. Buna rağmen mimari özellikleri incelendiğinde 1741 yılında yapılmış olabileceği tahmin edilen hamam, Dünyanın yegane turistik Hamamı olma özelliğini günümüzde de koruyor.
18. asır Türk yapı şaheserlerinden biri olarak gösterilen hamamı 1968 yılından beri Faris Çağdaş tarafından işletiliyor. Bir çok ünlüyü ağırlayan, filmler, klipler,reklamlar çekilen, belgesellere işlenen, defileler düzenlenen, New York Times, Geo, Stern, Bunte, Paris Mach gibi daha bir çok dergiye konu olan Cağaloğlu Hamamına gelen turistler, banyo sonrasında "Doğduğumuzdan beri hiç bu kadar temiz olmamıştık, masaj ve kese ile kendimize geldik " diyerek ayrılıyorlar. Cağaloğlu hamamını ziyaret eden ünlü konuklar arasında İng. Kralı 8. Edward, II. Franz Liszt, Florance Nightingale, Rockfeller, Rus Balet Nureyev gibi yabancıların yanı sıra iş ve basın dünyasının tanınmış isimleri, renkli simalarda yer alıyor. İçlerinde Indiana Jones'un da olduğu ünlü 138 filme mekan olmuş.
Erkekler hamamı bölümünün büyük kubbe ile örtülmüş kısmının ortasında sanatsal değere sahip içi fıskiyeli mermer bir havuz bulunuyor. Hamamda sekiz büyük mermer sütun arasında, sekiz dantelli kemer üzerine oturulmuş büyük kubbe ile örtülü harare (asıl yıkanma yeri ) bulunuyor. Büyük göbek taşı etrafında dört köşede dört halvet ve bu halvetler arasında üç sofa yer alıyor.
Türk hamamında iki türlü yıkanma yapılırken 1-2 saat boyunca hem vücut hem de beyin yıkanmış oluyor. Hamamın kafe bölümünde ise sıcak veya soğuk içeceklerle yorgunluk atılıyor.
Hamamda yıkanma
Cağaloğlu hamamına gelenler alacakları kabinlerde üstlerini değişip peştamallara sarılarak kubbe altındaki yerlerini alıyorlar. Göbek taşına uzanan kişi vücuttaki zararlı toksinleri terleme yoluyla dışarı atıyor, bu sürede yumuşayan deri masaj ve keseye hazır hale geliyor. Tatbik edilen cilt masajı ile bir yandan kan dolaşımını hızlandırıyor, diğer yandan kese ile vücut yıpranmış, ölü deri dokusundan cilde zarar vermeden kurtarılıyor. Keçi kılı, el işi kese ile yapılan "kese" işleminde kıl dipleri açılıyor ve vücut teneffüsü sağlanıyor. Sabunla yapılan köpük "lif" ile vücuda yayılıyor, dinlendirici etkisi olan köpük banyosu sonrasında bol su ile sabunlardan temizlenen vücuttaki stres yerini kısa süreli tatlı bir halsizliğe bırakıyor. Bu aşamada dinlenen kişi canlılık ve dinçlik kazanarak elma yanak hamamdan ayrılıyor. 4 nesildir aynı işi yapan ailede dede mesleğini sürdüren Tokat Reşadiyeli Osman Güvenç 40 yıllık mesleğinde hamama adalesi kasılmış, morali bozuk, mutsuz, yorgun gelenlerin hamam sonrası yeniden doğmuş gibi zinde ve neşeli olarak ayrıldıklarına defalarca şahit olduğunu belirtiyor.
Hamam Eğlenceleri
Cağaloğlu hamamının bir özelliği de hamam işlevinin yanı sıra eski hamam eğlencelerine de sahne olması. Turizm rehberleri refakatinde hamama getirilen turist grupları göbek taşında hamamı tanıyıp atmosfere girdikten sonra bu defa göbek taşında göbek dansözleri yerlerini alıyor. Darbuka, klarnet, ziller eşliğinde bel büküp gerdan kıvıran dansözlere turistlerde tempo tutup neşe içinde ritme uyum göstermeye çalışıyorlar. Arzu edenlere masaj ve kese yapılıyor. Sıcağın ve terlemenin etkisiyle adaleleri iyice yumuşayıp kendilerinden geçen turistlere hamam kubbesi altında büyüyerek yankılanan seslerle show'a dönüşen, deneyimli masörler tarafından masaj uygulanırken ilk defa karşılaştıkları artistik hareket ve figürlere maruz kalarak canlarının yanacağını zanneden turistler masajdan memnun kalıyor, neşe içinde, sağlam biçimde ayağa kalkıyor ve bu defa hamamın halvet bölümüne geçiyorlar. Antik çeşmeli musluklardan mermer hamam kurnalarına dolan sıcak suları taslarla kafalarından ve birbirlerinin başlarından aşağı dökerek adeta kendilerinden geçen turistler, hamam sefasının son bölümünde süs havuzunun çevresinde hamama göre daha serin ortamda kendilerine ikram edilen taze portakal suyu veya sıcak içeceklerle dinleniyorlar. Bir kısmı ise Hamamın berberinde tıraş olup parlayan ve gerilen yenilenmiş ciltleri ve hamamın kartpostal çeşitleri ile ayrılıyorlar.
Cağaloğlu Hamamı yıkanma fiyatları
Kişi başı sabun ve havlu dahil yıkanma 15 Euro, keselenme 25 Euro (sabun+havlu dahil), masaj ve yıkanma 28 Euro, kese ve masaj 35 Euro. Kese+göbek taşında kuru masaj+sabunlu masaj+köpüklü yıkama dahil olarak sunulan "Lüks Osmanlı Servisi" için 50 Euro ödeniyor. Gönlünüzden koptuğu kadarıyla tellak ve masörlere bir de bahşiş veriliyor. Hamam erkeklere, 08.00-22.00, Bayanlar 08.00-20.00 arası ayrı bölümlerde hizmet veriyor. Turist grupları önceden yaptıkları rezervasyonlarında grup kişi sayısını, arzu edilen eğlence ve ikram konusunda isteklerini belirtirken grup indiriminden yararlanıyorlar. Kadın, erkek beraber izledikleri show boyunca, hamamda adeta tatil köylerinin yüzme havuzu atmosferi yaşanıyor. Hamamda turist gruplarına günün anısına fotoğraf servisi hizmeti de veriliyor. Hamamın berberi ve sabun çeşitleri, peştemal, tas, kese çeşitleri gibi hamam ihtiyaçlarının satıldığı bir de dükkanı bulunuyor.
--------------------------------------------------------------------------------
Tarih Boyunca Hamamlar
Osmanlı Döneminde en parlak devrini yaşayan hamamlardan Topkapı Sarayı Harem Dairesinde 8 adet hamam bulunuyor. Alanların yetersizliği nedeniyle hepsi tam teşekküllü olmayan soyunmalık, soğukluk, ılıklık ve sıcaklık (halvet) gibi bölümlerden oluşmuş.
Hünkar ve Valide hamamları
Külhanı Valide Taşlığında olup, Mimar Sinan tarafından yapılmış. Gözdeler hamamı
Üst katta gözdelere ayrılan dairenin içinde ılıklık ve sıcaklık olarak nitelendirilebilen tonozlu iki oda olarak inşa edilmiş.
Cariyeler Hamamı
Cariyeler Taşlığında tam teşekküllü olup, fanuslu tepe camları ile hamamın bol ışık alması sağlanmış.
Cariyeler Hastanesi Hamamı
Üç bölümlü ve sıcaklıkta üç kurnası bulunan hamam duvarları geç devir fresk kalıntılarla süslenmiş.
III. Murat Hamamı
III. Murat sofası üzerindeki hamamın bir kapısı veliaht dairesine açılıyor.
Kızlar Ağası Hamamı
Meşkhaneye inen meyilli dar yolun sağında olup kubbesi tonozlarla süslenmiş. Mermer gömme havuz ve duvarlarda cini örnekleri ile dikkat çekiyor.
Karaağalar Hamamı
Darüssuade Ağalığı dairesi içinde yer alan hamam, süslü üç bölümü ve çinileri ile ilgi çekiyor.
Topkapı Saray Hamamında dikkat çeken bir başka özellik de Hamam içinde bulunan metal kafes. Padişah banyo yapmak üzere hamama ve bu kafes içine giriyor, burada başı, gözü sabunluyken gözleri kapalı durumda herhangi bir saldırı, suikaste karşı emniyet tedbiri olarak kapıyı içerden kilitliyor.
Semt Hamamları
Geçmişten bu yana hamamlar müdavimlerinin banyo yapmaktan öteye oğullarına kız bakmaya giden annelerinde uğrak yeri olmuş. Kız istemeden önce vücudunda bir kusuru var mı, amacıyla gelin adayları inceleyen gözlerle süzülmüş. Hanımların en çok dedikodu yaptıkları hep bir ağızdan konuştukları yerler olmuş. Toplumda hamamla ilgili bir çok benzetme günlük konuşma lisanı içinde kullanılır olmuş. Bunlar arasında birkaç örnek vermek gerekirse, İş yerinde, okulda veya bir toplulukta artan konuşmalar üzerine "Burayı kadınlar hamamına çevirdiniz". Bulunan ortamın sıcaklığını anlatmak için "Halvet Olduk veya hamam gibi " benzetmeleri yapılmış. Şartlara razı olmak gereğinde yine bir hamam benzetmesi olarak "Hamama Giren Terler" denir olmuş. İade edilmesi gereken paranın alınamadığı durumlarda bağışlamak adına "Kalan para hamam parası olsun" ifadesi kullanılırken, gözü yükseklerde olmayan kişiler servette ısrarcı olmadıklarını belirtmek için, zamanın en değerli taşınmazları olan "Handa, Hamamda Gözüm Yok" deyimini kullanmışlar. Günümüzde hala kullanılan bu tür benzetmeler ve hamam geleneği sürmeye devam ediyor. Bir yandan temizlenip diğer yandan yeniden doğuş olarak kabul edilen hamamlara, "Eskilerin bir bildiği vardır" dercesine Türk hafif müzik Pop Yıldızları Tarkan ve Mustafa Sandal da katılmış askerlik görevleri teskere sonrası soluğu hamamda almışlar.
Hamamlarda dikkat edilmesi gereken bazı konular arasında ıslak yerlerde gerek çıplak ayakla gerekse giymeye alışık olmadığımız takunyalarla yürürken acele etmemeli, dikkatli adım atmalı, kayıp sert zemine düşmemeye özen gösterilmeli. Tansiyonu, kalp problemi olan kişiler sıcak ve buharlı ortamda uzun süre kalmamalı, ağır yemek sonrası dolu mide ile veya alkollü banyo yapılmamalı, hamam sonrası sıcaktan dışarı çıkıldığında bilhassa soğuk havalarda vücut üşütülmemeli.
