Yezid ismi, Yezid b. Muaviye'den (Ö. 64/683) gelir. Kurucusu Emevî soyundan gelen Adî b. Musafir (Ö. 555/1160)'dır. Adî, Sûriye'de Baalbek civarında doğmuştur. Hakkari'ye irşat için gelmiş, Laleş'de bir zaviye kurmuş ve ehl-i sünneti savunmuştur. "İtikadü Ehli's-Sünne ve'l-Cemâ'a" adında bir eseri vardır. 90 yaşında Lâleş'te ölmüştür. "Kitâbü'l-Cilve" ve "Mushaf-ı Reş" adlı eserler, Yezîdîlerce kutsal kabul edilir.
Yezîdiliğin iman esasları; a) Allah'ın varlığına, birliğine ve kudretine inanmak, b) Şeyh Adiy b. Musafir'in Yezidîlerin mürşidi ve yol göstericisi olduğuna inanmak, c) Yezid b. Muaviye'nin yer yüzünün nuru ve insanlığın sevinci olduğuna inanmak, d) Melek Tavus'un Allah'ın elçisi olduğuna inanmak şeklinde sıralanır. Yezîdîlere göre Allah'ın 1001 ismi vardır, en çok Hâdî ismi kullanılır.
İbadetleri: a) sabah ve akşam olmak üzere iki vakit namaz vardır. Namazdan önce eller ve yüzler yıkanır. Sabah ve akşam güneşin doğuşu ve batışı esnasında güneşe dönülür, ayakta dua edilir, ibadetlerini gizli yaparlar. b) Özel ve genel olmak üzere iki çeşit oruç vardır: a) Özel oruç, 20 gün Aralık ayında, 20 gün Temmuz ayında olmak üzere 40 gün din adamları tarafından tutulur. Din adamları, Laleş'de Şeyh Adî b. Musâfir'in türbesini ziyaret edip 40 gün daha oruç tutarlar. b) Genel oruç. Bu orucu her Yezîdî Aralık ayında 3 gün tutar. Oruç, güneşin sarılığının görülmesiyle başlar, batması ile biter. Oruçlu iken yemek, içmek yasaktır. Ancak oruçluya ikram yapılırsa reddedilmez yenir. c) Hac ibadeti, Adî b. Musafir'in türbesini 20-30 Eylül arası Laleş'te ziyaret etmekten ibarettir. d) Zekat, Yezidîlerin en alt tabakasını oluşturan müritler tarafından ifa edilir. Müritler, gelirlerinin %10'nu şeyhlere, %5'ini Pir'lere %25'ini fakire verirler. e) Nevruzda ve yazın (24-29 Temmuz) olmak üzere iki bayramları vardır.
Yezîdilikte, mîr, ihtiyar, pîr, şeyh, fakir, kavval, pir, kuçek ve mürid adında sınıflar vardır. Mirler, din işleri ile meşgul olurlar, dünya işlerinde söz sahibidirler, diğer sınıflardan kız alıp vermezler. İhtiyarlar, mirlerin danışmanları olup ruhani liderlerdir, isteyenlere dini görevleri gösterirler. Pir ve şeyhler ancak kendi sınıflarından kız alıp verebilirler. Kuçekler, Şeyh Adî'nin türbesine ve tunçtan yapılmış Melek Tavus'un heykeline hizmet ederler. Kavallar, belirli yerlerde belli zamanlarda Melek Tavus'un helkeli karşısında şarkı söylerler. Müritler, Yezidiliği benimseyen kimselerdir. Her Yezidinin bir şeyhe bağlanması ve kayıtsız şartsız onun sözünü dinlemesi gerekir. Fakirler, başkalarının sadakasına muhtaç olan Yezidîlerdir.
Yezîdilikte; a) marul, bakla, lahana, balık, geyik, ve horoz eti yemek, b) kutsal sayılan nisan ayının ilk haftasında evlenmek, alış-veriş etmek, toprakla ilgili işler yapmak, yine nisanın ilk çarşambası banyo yapmak ve çalışmak, c) koyu mavi elbise giymek, hamamda yıkanmak, d) şeytan, kaytan (ip), sat (sel), ser, melun, lanet ve nal kelimelerini söylemek yasaktır.
Yezidîler, ruh göçüne inanırlar, akranları arasında bir erkek ve bir kadın olmak üzere âhiret kardeşi edinirler, yeni doğan çocuğu vaftiz ve sünnet ettirirler, nisan ayında evlenmeyi uygun bulmazlar, Melek Tavus, Yezid ve şeyh Adî üzerine yemin ederler. Yezidî kadınlar renkli ve ipek elbise giymezler. (İ.K.)
alıntı
Yezîdiliğin iman esasları; a) Allah'ın varlığına, birliğine ve kudretine inanmak, b) Şeyh Adiy b. Musafir'in Yezidîlerin mürşidi ve yol göstericisi olduğuna inanmak, c) Yezid b. Muaviye'nin yer yüzünün nuru ve insanlığın sevinci olduğuna inanmak, d) Melek Tavus'un Allah'ın elçisi olduğuna inanmak şeklinde sıralanır. Yezîdîlere göre Allah'ın 1001 ismi vardır, en çok Hâdî ismi kullanılır.
İbadetleri: a) sabah ve akşam olmak üzere iki vakit namaz vardır. Namazdan önce eller ve yüzler yıkanır. Sabah ve akşam güneşin doğuşu ve batışı esnasında güneşe dönülür, ayakta dua edilir, ibadetlerini gizli yaparlar. b) Özel ve genel olmak üzere iki çeşit oruç vardır: a) Özel oruç, 20 gün Aralık ayında, 20 gün Temmuz ayında olmak üzere 40 gün din adamları tarafından tutulur. Din adamları, Laleş'de Şeyh Adî b. Musâfir'in türbesini ziyaret edip 40 gün daha oruç tutarlar. b) Genel oruç. Bu orucu her Yezîdî Aralık ayında 3 gün tutar. Oruç, güneşin sarılığının görülmesiyle başlar, batması ile biter. Oruçlu iken yemek, içmek yasaktır. Ancak oruçluya ikram yapılırsa reddedilmez yenir. c) Hac ibadeti, Adî b. Musafir'in türbesini 20-30 Eylül arası Laleş'te ziyaret etmekten ibarettir. d) Zekat, Yezidîlerin en alt tabakasını oluşturan müritler tarafından ifa edilir. Müritler, gelirlerinin %10'nu şeyhlere, %5'ini Pir'lere %25'ini fakire verirler. e) Nevruzda ve yazın (24-29 Temmuz) olmak üzere iki bayramları vardır.
Yezîdilikte, mîr, ihtiyar, pîr, şeyh, fakir, kavval, pir, kuçek ve mürid adında sınıflar vardır. Mirler, din işleri ile meşgul olurlar, dünya işlerinde söz sahibidirler, diğer sınıflardan kız alıp vermezler. İhtiyarlar, mirlerin danışmanları olup ruhani liderlerdir, isteyenlere dini görevleri gösterirler. Pir ve şeyhler ancak kendi sınıflarından kız alıp verebilirler. Kuçekler, Şeyh Adî'nin türbesine ve tunçtan yapılmış Melek Tavus'un heykeline hizmet ederler. Kavallar, belirli yerlerde belli zamanlarda Melek Tavus'un helkeli karşısında şarkı söylerler. Müritler, Yezidiliği benimseyen kimselerdir. Her Yezidinin bir şeyhe bağlanması ve kayıtsız şartsız onun sözünü dinlemesi gerekir. Fakirler, başkalarının sadakasına muhtaç olan Yezidîlerdir.
Yezîdilikte; a) marul, bakla, lahana, balık, geyik, ve horoz eti yemek, b) kutsal sayılan nisan ayının ilk haftasında evlenmek, alış-veriş etmek, toprakla ilgili işler yapmak, yine nisanın ilk çarşambası banyo yapmak ve çalışmak, c) koyu mavi elbise giymek, hamamda yıkanmak, d) şeytan, kaytan (ip), sat (sel), ser, melun, lanet ve nal kelimelerini söylemek yasaktır.
Yezidîler, ruh göçüne inanırlar, akranları arasında bir erkek ve bir kadın olmak üzere âhiret kardeşi edinirler, yeni doğan çocuğu vaftiz ve sünnet ettirirler, nisan ayında evlenmeyi uygun bulmazlar, Melek Tavus, Yezid ve şeyh Adî üzerine yemin ederler. Yezidî kadınlar renkli ve ipek elbise giymezler. (İ.K.)
alıntı
